Fred Portegies Zwart

D a n k v o o r stank uitgegeven door Facetten in 2008.

Een eerbetoon in woord en klank aan Fred Portegies Zwart.

Gedichten uit 'Krullen van Jezelf', toongezet en uitgevoerd door de Vijf Vliegen.

Gedichten uit de bundel 'Betrekkingen', voorgelezen door de dichter op de cd.

Etsen en tekeningen van Stijn Seip.

Teksten over de dichter en zijn werkwijze door Aafke Steenhuis en Simon Portegies Zwart.

Gedetailleerd leest u dit op de titelpagina.

Deze dichter en copywriter (1933-2003) publiceerde gedichten in tijdschriften als Podium, Bzzlletin, Roodkoper en De tweede Ronde. Op de achterflap staat dat zijn werk door Adriaan Morriën werd geprezen en door Gerrit Komrij uitverkoren. Ook staan daar zijn publicaties in boekvorm, bij welke uitgever en in welk jaar: Oogopslag en eindseconde (1957), Poëzie als kinderspel? Kinderen gedichten leren lezen (1975) bij De Bezige Bij. Tussenspel op mondharp (1987) en Gegijzelde gedichten (1988) bij Ypse Feeit. Kruiend ijs (1990) bij De Beuk; Betrekkingen (1998) en Krullen van jezelf (2001) bij de Prom.

Julia Barnes, de artistiek leider van Stichting Facetten schrijft op een van de eerste pagina's over de dichter van de Nieuwendammerdijk dat hij Fred in 2002 voor het eerst gezien heeft.

Ik citeer:

“Hij zat voor te lezen in de woonkamer beneden in zijn dijkhuis (…) in Amsterdam-Noord,

naast het atelier waar zijn vrouw Stijn Seip haar schilderijen tentoonstelde. Hij deed dat voorlezen heel nuchter. (…) Ik vroeg Fred hoe hij de volgorde van de gedichten in zijn bundel had bepaald, waarop hij antwoordde: 'een kort gedicht na een lange.”

Op de volgende bladzijden schrijft Aafke Steenhuis over de werkwijze van de dichter: “Hij is steeds blijven dichten. Had altijd papiertjes en boodschappenlijstjes in z'n zak waarop hij invallen noteerde, in dat bijna onleesbare, schuine schrift van hem. Die gedichten werden eindeloos bijgeschaafd. Hij wilde de dingen pregnant en lichtvoetig zeggen.”

En over zijn belangstelling, zegt zij: “Hij was overal in geïnteresseerd, in kunst, muziek, literatuur.”(…) “Hij verzamelde dichtbundels, romans, eerste drukken, was gek op het werk van Simon Vesdijk.”

Aan het eind van de bundel staat een stuk van zijn zoon Simon, de sterrenkundige, een wetenschapper die bezeten is van zijn vak, het liefst een kaart zou maken van de melkweg en uitrekenen waar alle planeten in de melkweg zijn. Hij zegt dat de mens heel weinig weet van zichzelf en het universum: hoe is de mens ontstaan, wat is de mens, zijn intelligentie? Hoe zit het universum in elkaar en de microscopische atomaire wereld? Allemaal vragen die Simon Portegies boeien. Verder lezen we dat vader en zoon graag samen filosofeerden over kunst en wetenschap en 'hoe hun beoefenaars streefden naar een bijna onmenselijke volmaaktheid'. “Soms schreven we samen. Fred was niet snel tevreden, en ik begreep niet altijd waarom die zin of juist dat éne woordje niet goed was. Vol onbegrip haakte ik dan af, maar hij ging door, niet te stuiten in het bereiken van de optimale combinaties van woorden en letters. Met als enig doel het schrijven, ongewild daarmee zijn innerlijke gedachtegoed vereeuwigend. Streven naar perfectie doe je niet voor de lol, het is noeste arbeid.”

Bijzonder vind ik deze samenwerking tussen die twee, de letterkundige en de wetenschapper.

Voor slechts 8€ heeft u een prachtige bundel waar veel plezier aan te beleven valt.

Als u deze gedichten leest, dan bent u meteen verkocht.

Pensato

Tussen twee kreten stilte. Nacht/ waarin geen maan is opgekomen/ Wachten op wat niet wordt verwacht.

Zo stil de tijd. Een onderkomen/ gebed in stemmen. Omgebracht/ wanneer geen klank meer uit wil stromen.

Beweging in een toon zo zacht / dat hij niet tot het oor kan komen./ Hij kan nog maar worden

In memoriam Anton Webern

Zoen

Daar zit in rolstoel, die zo machtig was / en zoveel angst haar broed wist aan te jagen, /

die van haar eigendom geen ontrouw kon verdragen / en van mijn drossen naar een ander nooit genas.

Wanneer zij het gebit verkeerd-om in wil doen /– ik kijk het met bevroren afkeer aan /

en laat haar eerst een keer of wat begaan –/ haal 'k van heel diep wat kinderlijk fatsoen.

Ik zeg: 'Zal ik het even voor je doen?/ Dan spoel ik kwijl en kruimels even vlug/

eerst er van af. Geef mij maar. Ben zo terug.'

Door wat ze aan mijn kind zei, kwam 'k er achter /dat ze mij anders vond geworden, 'zoveel zachter'./ Ik overwin mijzelf en geef een afscheidszoen.

Sterk geslacht

Mijn schoonvader van 95/ heeft bonje met zijn broer van 93 /over wie donderdag a.s./

het woord zal voren bij de uitvaart / van hun zuster van 96.

Ook dicht tegen de honderd aan / zijn de andere vier hem voor gegaan./Dat maakt de kans gering/ dat een volgend verscheiden/ opnieuw tot twist zal leiden.

Uniek, ontroerend, geestig: velerlei toonaarden in deze met rood kartonnen band prachtig omgeven bundel.